In één van de eerste stukken op de blog, gingen we in op de termen systemen en opstelling, en het verschil tussen de twee. Het stuk was een poging om uit te leggen wat er anders is aan de termen. Daarnaast probeerde ik in het stuk uitleg te geven over hoe je tot een opstelling komt. Dit is een aanvulling daarop, waarin ik wat dieper inga op bepaalde onderdelen.
Het is een oud cliché dat de beste spelers lang niet altijd het best team vormen. Clichés bestaan omdat er altijd wat van waar is. Ook in dit geval is het zo dat er een kern van waarheid inzit. De beste spelers, niet eens de beste spelers per positie, vormen altijd het beste elftal. Dit maakt het werk van een trainer een stuk moeilijker, maar daar zijn trainers voor.
Iemand moet de keuzes maken die helpen bij het vormen van het beste elftal. Afhankelijk van het niveau en de doelstellingen van het team, zal elke week het best mogelijke elftal aan de aftrap staan. In onderstaand voorbeeld gaan we uit van een dergelijke situatie.
Een complete opstelling in het voetbal ziet er als volgt uit:
(Het cijfer achter de positie geeft aan wat het meest voorkomt)
De Keeper – 1 speler
De Verdediging – 3 of 4 spelers
Het Middenveld – 3,4 of 5 spelers
De Aanvallers – 2 of 3 spelers
Hoe maak je een opstelling?
Voor het maken van de opstelling ga ik de volgende vier aspecten mee laten wegen: Ervaring, Speelwijze, Eigenschappen en Regels.
Welke ervaring hebben de trainer en de groep?
Inmiddels hebben we vastgesteld dat we gaan aantreden met een keeper, een aantal verdedigers, een middenveld en de aanvallers. Nu moet je bepalen met hoeveel spelers je op deze delen van het veld wilt staan. Dit wordt het systeem genoemd. Als de trainer en de groep vooral ervaring hebben met het 4-3-3 systeem, dan is het logisch om voor dit systeem te kiezen.
(1)-4-3-3: 1 keeper, 4 verdedigers, 3 middenvelders, 3 aanvallers.
Overleg hiervoor met de spelers. Bespreek, indien mogelijk, ook de individuele ervaring van spelers en de voorkeur. Probeer hier rekening mee te houden, vooral als je ook wat langer voor de groep zal staan. Spelers die het gevoel hebben dat er geluisterd wordt, zullen dit zeker kunnen waarderen.
Welke speelwijze heb je voor ogen?
Heb jij eigen ideeën over voetbal? Dan wil je dit overbrengen op de groep. Te beginnen bij de keeper. Heeft de groep 1 keeper, dan ben je klaar. Heeft de groep 2 keepers, dan sta je voor een keuze. Misschien is de één voetballend beter dan de ander. Als jij graag wilt opbouwen, en verzorgd voetbal spelen, dan heb je mogelijk meer aan een keeper die goed kan meevoetballen.
Keepers kan je om de wedstrijd laten spelen. Zo kunnen beiden zich verder ontwikkelen, en trainen deze net zo hard. Misschien komt er vanzelf een moment waarop de één laat zien wat verder te zijn dan de ander. Wees dan niet bang om te kiezen.
Voor diezelfde opbouw heb je een verdediging nodig die niet bang is om aan de bal te zijn. Wetende dat het soms fout kan gaan, moeten zij genoeg vertrouwen hebben aan de bal om elkaar en anderen in te spelen. Wil je vooral een verdedigend sterk team hebben, maak dan je keuze voor de verdedigers op basis van wat zij juist zonder bal kunnen.
De vraag is of de speelwijze die de trainer wil zien past bij de groep. Het is niet verstandig dingen van mensen te vragen die zij niet kunnen. Diezelfde personen hierop beoordelen is al helemaal niet fijn. Het kan even duren om te ontdekken wat wel en niet goed past bij de groep, maar het is erg belangrijk. Het zal bijdragen aan het plezier van de spelers.
Welke eigenschappen hebben de spelers?
Wat heb je tot je beschikking? Heb je meer verdedigers dan aanvallers, kies dan voor een systeem waarin je die spelers op kunt stellen op een voor hun bekende positie. Dit kan een verdedigend ingesteld ploeg betekenen. Dat is geen probleem. Werkt dat goed, en worden er punten gehaald, dan kan het team vanuit dat vertrouwen meer gaan uitvoeren.
Vanaf het begin dingen vragen die niet bij het team passen is een optie, maar is een langere en moeilijkere weg naar een betere groep. Het is ook prettig als de eigenschappen van spelers bij elkaar passen. Centraal op het middenveld kan je bijvoorbeeld een duo hebben die fysieke kracht en voetballend vermogen met elkaar combineren. Maak hier gebruik van.
Spelers geven misschien aan graag met een ander samen te spelen. Dit kan zijn omdat zij dit gewend zijn, en er sprake is van een goede samenwerking en coaching. Stel je dit vast, probeer deze dan zoveel mogelijk in stand te houden. Soms hebben spelers een connectie waarbij de ene weet wat de ander gaat doen.
Zijn er regels binnen het team?
Binnen een selectie kunnen er regels zijn rond de trainingsavonden. Er zijn misschien afspraken gemaakt waarbij is gezegd dat alleen mensen die trainen in de basis starten. Hou hier rekening mee bij het maken van de opstelling. Ook kan het zijn dat de één beter heeft getraind dan de ander. Spelers moeten begrijpen dat een training meer is dan tegen een balletje trappen.
Mensen belonen die goed trainen kan zorgen voor een hoger niveau. Daarnaast kan het zijn dat spelers die zich goed inzetten op de training conditioneel sterker zijn. Hier kan het team van profiteren tijdens de wedstrijd. Andere regels zijn er soms rond de verzameltijd. Wie te laat is, zou op de bank moeten zitten.
Goed gedrag mag beloont worden. Mensen die anderen pesten, geen materiaal opruimen of op een andere manier vervelend zijn moeten worden aangesproken. Het liefst moet er vanuit de groep regels rond gedrag ontstaan. Dit werkt beter, en dan kan er gelijk worden gesproken over eventuele consequenties voor de wedstrijden.
Conclusie
Het kan zijn dat je bij het maken van de opstelling rekening dient te houden met een aantal verschillende factoren. Ik ben hier uitgegaan van een situatie waarin een winnend elftal op het veld moet komen te staan. Overigens wil voor mij recreatief voetbal niet zeggen dat het resultaat er niet toe doet. Ook dan is het van belang dat iedereen het beste uit zichzelf probeert te halen.
Dit geldt dus ook voor een trainer, die zich op elk niveau moet proberen te ontwikkelen. Ik heb dit stuk bewust niet langer gemaakt. Zo ben ik nauwelijks ingegaan op de keuze voor een specifiek systeem. Dit zal ik in een apart stuk wel gaan doen. Voor de meesten zal de keuze voor 4-3-3 goed zijn. Ook afgelopen weekend speelden de meeste teams in de Eredivisie dit systeem.
Zo heb je genoeg voorbeelden als je meer wilt weten over de exacte invulling. Om uitleg te geven over wat er verwacht wordt van de groep, kan je grijpen naar voorbeelden van de clubs waar mensen fan van zijn.
Goed communiceren maakt het werk van een trainer veel makkelijker. Niet iedereen is in staat dat te doen. Soms hebben trainers een hoop kennis in huis, maar zijn zij niet in staat dat over te brengen. Werk daar veel aan. En start met zaken als vastigheid en duidelijkheid.
Maak keuzes, communiceer deze helder, en hou je vast aan die keuzes. Zorg dat iedereen weet waar ze aan toe zijn, ook wanneer dit minder leuk is.