In 1988 wint het Nederlands Elftal het EK in Duitsland. Het is vooralsnog de enige prijs in de geschiedenis van Oranje.
Maar toen het EK voor het eerst werd georganiseerd in 1960 was Nederland hiertegen. De KNVB besloot niet deel te nemen aan het toernooi.
Dit werd duidelijk gemaakt in 1957, toen de UEFA een congres hield om de eerste editie te bespreken. Er waren meerdere landen die een EK niet zagen zitten. Dit waren geen kleine voetballanden. Naast Nederland ging het om Engeland, Italië en West-Duitsland.
Italië en West-Duitsland waren beiden oud-wereldkampioen. Het WK werd als sinds 1930 gehouden, en zou een jaar na dat congres opnieuw worden georganiseerd. Sommige landen waren bezorgd over de manier waarop het nieuwe toernooi zou gaan concurreren met het WK.
De Wereldtitel
De FIFA had zich inmiddels als organisatie bewezen. Het WK was na de oorlog weer opgepakt, met edities in 1950 en 1954. Men zag niet meteen de toegevoegde waarde van een nieuw toernooi voor landen. De UEFA was een nieuwe organisatie waar een aantal landen sceptisch naar keek.
Toen de FIFA het eerste wereldkampioenschap aankondigde, waren landen niet blij met de lange reis naar Uruguay. Het toernooi was nieuw waardoor landen niet meteen de waarde inzagen van de investering. De FIFA moest landen zien te overtuigen dat deelname aan het toernooi belangrijk was.
Later, toen er twee keer achter elkaar een Europese organisator was, zagen we landen in Zuid-Amerika in opstand komen. Zij vonden het niet kunnen dat Europa werd voorgetrokken. Als ze bij de UEFA de geschiedenis hadden bestudeerd wisten ze dat het niet makkelijk zou gaan worden.
De organisatie was er al wel in geslaagd om de Europa Cup 1 neer te zetten. Real Madrid had de eerste edities weten te winnen. Maar hierdoor nam de bezorgdheid over drukke schema's alleen maar toe. Hetzelfde zien we vandaag met de organisatie van het WK voor clubs.
De UEFA zou doorgaan met het neerzetten van Europese clubtoernooien. Clubs zagen het in sommige gevallen niet zitten om spelers vrij te moeten geven voor nog meer internationale wedstrijden. De KNVB zag deelname aan het WK als prioriteit.
Het voetbal in Nederland onderging een transformatie met de vorming van de Eredivisie en de toenemende professionalisering. Na de tweede wereldoorlog was het tijd om de blik op de toekomst te richten. Want het was Nederland nog niet gelukt om ver te komen tijdens een WK.
Voor het WK van 1930 was kwalificeren niet nodig. Teams uit Europa vonden de lange reis het niet waard om deel te nemen. Veel landen kampte toen nog met een economische crisis. België was er wel bij, samen met Frankrijk, Joegoslavië en Roemenië.
Bij de WK's van 1934 en 1938 wordt Oranje uitgeschakeld in de eerste ronde van het toernooi. Op papier zijn dat de achtste finales, met de kwalificatie meegerekend. Wanneer het WK na de oorlog wordt georganiseerd in 1950, lijkt internationaal voetbal voor Nederland even niet belangrijk.
Oranje is niet aanwezig bij de WK's van de jaren vijftig en zestig. Ook met Johan Cruijff erbij lukt het niet om kwalificatie af te dwingen voor 1970. Pas in 1974 is Oranje erbij, 36 jaar na de laatste keer. Dat de KNVB zich wou richten op de kwalificatie voor dat toernooi is dan opeens logisch.
Het EK
Nadat Nederland besluit af te zien van deelname in 1960, doet Oranje wel mee aan de kwalificatie voor het EK van 1964. Daar wordt duidelijk hoe het Nederlandse voetbal ervoor staat. Het is Luxemburg dat te sterk is in de achtste finale, na winst in de voorronde tegen Zwitserland.
Bij de kwalificatie voor het EK van 1968 kan Oranje rekenen op een sterke basis van Ajax-spelers. Toch is ook dat niet genoeg om kwalificatie voor elkaar te krijgen. Pas in 1976 kan Nederland doordringen tot de laatste vier van Europa, waardoor het mag meedoen aan de eindronde.
Dat is natuurlijk te danken aan een groot deel van de selectie die zorgde voor de tweede plaats in 1974. Tijdens die eindronde wacht Tsjechoslowakije in de halve finale, waar het toernooi mee start. Oranje treedt op met een zeer sterk team maar is alsnog niet in staat om de finale te halen.
In de wedstrijd om de derde plaats is Nederland te sterk voor Joegoslavië. Twee jaar later bevestigt het team de nieuwe status van Oranje met een nieuwe tweede plek op een WK. In 1980 wordt het eerste EK gespeeld met acht teams, in het format zoals we dat kennen van 1988.
Net als Tsjechoslowakije haalt Oranje drie punten in de groep. Het doelsaldo van de Tsjechen is met 1 goal net beter, waardoor Nederland naar huis kan. Winnaar wordt uiteindelijk West-Duitsland. Twintig jaar na de eerste editie van het Europees Kampioenschap zijn de twijfels verdwenen.
Behalve het grote succes van 1988 en de derde plaats van 1976 komt Oranje een paar keer tot de halve finale. Na de afschaffing van de troostfinale zijn de halvefinalisten de nummers drie en vier van het EK. Nederland doet dit in 1992, 2000, 2004 en bij het meest recente EK van 2024.
Hoewel inmiddels niet is voor te stellen dat de KNVB-deelname aan een toernooi weigert, was het toen geen gek besluit. Er moesten keuzes worden gemaakt, en de prioriteit ging naar het toen al bewezen WK. Het succes van de jaren '70 toonde aan dat dit de juiste beslissing was.
Wat de KNVB niet had kunnen voorzien was het feit dat Oranje op een dag het EK zou gaan winnen. Het is maar goed dat de bond na de start inzag dat het toernooi wel degelijk waardevol was.
Lees Hier Meer:
Geschreven door: Freddy Gomes, oud-voetballer op niveau en oud-trainer van een vriendenteam. Ik speelde 7 jaar voor Excelsior Rotterdam. Vanaf de C-jeugd (O14) tot aan het tweede elftal. Later speelde ik een aantal seizoenen in de Hoofdklasse. Als trainer werd ik kampioen met mijn vriendenteam in de Reserve 5e Klasse Zaterdag. Ik was tevens de keeper van dat team.